HALOY was the father of the seven children who first used in Cabatuan the surnames of

Caspe,
Celda,
Cuarte-Fuertes,
Moneva,
Moscardon,
Tormon, and
Valenzuela.

He was born just before the Spaniards settled in Panay.

HALOY was the son of Datu Humanging and the grandson of Datu Kilaton who came to the Philippines with the third wave of Malay settlers sometime around the 15th century. Datu Kilaton later founded on the bank of the river Tigum a settlement which would later become the pueblo called Cabatuan.

After the Spaniards settled in Panay, Datu Haloy was given the name Alonzo. He later married Amas. Being of great wealth, they were popularly referred to as ‘Si Alonzo pilakan, si Amas bulawanan.’ The couple was blessed with seven children, all boys, named Bido, Kayaw, Pongkol, Batol, Oming, Hadog, and Ontolan.

When the Spanish government ordered conscription to forced labor, all Filipino families were given surnames to identify the family lineage, and consequently to identify the fifth son who, by order of the authorities, was automatically conscripted to work in favor of the Spaniards. This conscription was called ‘quintos’.

To evade the quintos, Alonzo and Amas gave their seven children different surnames to hide their lineage. Thus, the children became

Bido CASPE,
Batol CELDA,
Ontolan CUARTE-FUERTES,
Oming MONEVA,
Pongkol MOSCARDON,
Kayaw TORMON, and
Hadog VALENZUELA.

The original surname for Ontolan was not established because his descendants evolved into the CUARTE and the FUERTES families.

---

SI HALOY ang tatay kang pito ka mag-bugto nga una nga naggamit sa Cabatuan kang apelyido nga

Caspe,
Celda,
Cuarte-Fuertes,
Moneva,
Moscardon,
Tormon, kag
Valenzuela.

Natawo tana kang bag-o pa mag-abot ang mga Katsila sa Panay.

BATA si Haloy ni Datu Humanging kag apo ni Datu Kilaton nga nag-abot sa Pilipinas kang siglo napulo kag lima, imaw kang ikatatlo nga unos ka mga dumuluong nga Malay. Si Datu Kilaton ang nag-tukod kang mga panimalay sa pangpang kang suba kang Tigum nga amo man ang ginhalinan kang kadak-an nga ginatawag nga Cabatuan.

PAG-ABOT kang mga Katsila sa Panay, si Datu Haloy ginbunyagan mga Alonzo. Ginkasal tana kay Amas. Kay sanda tuman ka manggaranon, ginabantog tanda nga ‘Si Alonzo pilakan, si Amas bulawanan.’ Ang mag-asawa ginbugayan kang pito ka bata, puraw mga laki, nga ginhingadlan nga sanday Bido, Kayaw, Pongkol, Batol,Oming, Hadog, kag Ontolan

KANG ang gobyerno nga Katsila nagbando kang pwersahan nga pag-obra sa idalom nanda, anda gintaw-an ang mga panimalay ti mga apelyido para maman-an ang magka-pamilya kag maman-an man ang pang-lima ka bata nga laki. Ang diya nga bata anda ginabuol sa mga ginikanan kag ginahimo nga anda obrador. Ang bando nga diya ginatawag nga ‘quintos’.

PARA mapalagyohan ang quintos, gintaw-an ni Alonzo kag Amas ang anda pito ka bata ti lain-lain nga apelyido. Gani, ang mga bata nahimo nga

Bido CASPE,
Batol CELDA,
Ontolan CUARTE-FUERTES,
Oming MONEVA,
Pongkol MOSCARDON,
Kayaw TORMON, kag
Hadog VALENZUELA.

Ang tunay gid nga apelyido ni Ontolan waay maman-an kay ang ana kaapohan nagdara kang apelyido nga Cuarte kag Fuertes.

---