Photo courtesy of Matt Louie Caspe
|
Mga kasimanwa, bata kag mal-am Mayad gid nga adlaw kaninyo nga tanan. Sa dya nga tion, akon kamo pagasaysayan Ang kabuhi ni Haloy nga manggaran, inyo gid pamatian. Tama gid ragtu kabuhay Kang mag-abot ang mga datu nga Malay Kag kang sanda nagapanglugayawon sa Panay Giya tanda sa pampang kang Tigum nagbuhay. ‘Hotik, akon kapid nga sampaton, Ah, sa pampang kang suba, giya takon matinir’, hambal ni Kilaton Tana isa ka maisog kag sampat nga hangaway Daw kilat kadasig, ginapangadian ang dagway. Gani si Kilaton naghimo kang anda puloy-anon Kag nangabuhi kang masadya, sandig sa hurobaton. Kang tag-baralinghoy, naga-urokad sa idalom ka kahoy. Kang tag-arani, ga-arawas ang tabungos, kamalig gakabari harigi. Kang tag-sarag-a, ginapamurot lang ang puyo kag dado nanda. Kag sa sirom, bag-o gaturog nga may mala kag kapay, pangasi anda gina-inom. Waay gid it gutom, santo sa hurobaton Kay ang pagbakhu, marayo gid sa balay ni Kilaton. Sa amo diya nga kabugana, natawo ang bata ni Kilaton Si Humangin nga maambong, daw sa hangin man ang kadasigon Kay kon ana ihaboy ang bangkaw sa marayo nga kahon Pwede na man lagson kag dakpon bag-o magdulot kang dalom. ‘Humangin! Humangin! Diin ka ma-agto?’ Sabat ni Humangin, ‘Tatay Kilaton, sa akon paga-agtunan, nakaabot ron ako!’ ‘Abaw, ang bata ko nga madalig, Sobra gid kadasig! Bag-o lang mag-agi, pay kang ako nagpisok Lima ka bukid, ana ginlukso, ginaturasok’. Tama gid ka isganan, kag tama ka-abilidadan Ang mag-tatay, daw guyom kapisan Tuya sa pampang kang suba Naga-ralapaw ang sadya kag manggad nga duna. ‘Haloy! Haloy! Sa diin ron ikaw?’ Abaw, ang bata ni Humangin, sa suba nagatampisaw Apo tana ni Kilaton, kag datu man ang hagyon Kay ang mga nag-abot nga dumuluong, ana ginbaton. ‘Haloy, ikaw ginabunyagan ko nga Alonzo, Ngaran ka santo, mayad gid nga kristiyano’. Ang ngaran kay Haloy kang mga Espanyol gin-tao Tanda kang pagsulod kang kristiyanismo. ‘Oremus Obispum..’ kag nagraku pa ang mga kristiyano Ginpatindog ang simbahan kag ginkasal ang mga tumuluo Ah, ang magayon nga Amas, gin-asawa ni Alonzo nga manggaran Kag sanda nabantog ‘Si Alonso pilakan, si Amas bulawanan’. Kag sanda nagbata, pito gid tanan, ay abaw!, Gin-unahan ni Bido, ginsundan ni Kayaw. Si Pongkol, Batol, Omeng, Hadog, kag Ontolan. Abaw pito tanan, puraw isganan. Pay naghambal ang pari, ‘Pamati tinyo tanan, Kinahanglan may tawo nga ang obra sa simbahan lang, Mahakot bato, lupa, kahoy, kag bulawan, Para ang simbahan, daw palasyo kon sudlan.’ Kag suno sa kasulatan, Ang panglima ka bata nga laki, para lang sa simbahan. Kag para maman-an ang mga bata ka ginikanan Mga apelyido kada pamilya, sanda pagataw-an. ‘Ah, indi diya mahimo,’ hambal ni Alonzo nga manggaran. ‘Kay ang tunay ko nga manggad, ang akon mga kabataan. Manggad ko nga pilak, pwede itao sa simbahan, Pay ang mga bata ko, kay Amas kag kanakon gid lang.’ ‘Gani, para ang panglima ko nga laki indi maman-an, Kada isa ka bata, lain nga apelyido ang pagataw-an Para kada isa daw sa lain ang ginhalinan Kag sa quintos, bahala na ang simbahan.’ Busa, si Bido nahimo nga Caspe Si Kayaw, Tormon ang swerte Moscardon kay Pongkol, Kay Omeng Moneva Celda kay Batol, kay Hadog Valenzuela Kay Ontolan, indi gid masapwan Kay hambal ka iba si Ontolan Cuarte, pay may Fuertes man. Kag ang balay ni Alonzo nga Haloy naglinong Kay sa ana bata waay it gintapyong Sanda sa pangpang kang Tigum pirme nagatiriripon Para magta-o kang sadya kag maglantaw kang saralikwon. Bido Caspe, sa ngaran indi gid magpaurihi Kayaw Tormon, ngaran kang manggaranon Pungkol Moscardon, huwaran pamatian, kanami gid tamdon Omeng Moneva, kahumot kang ngaran nga daw sampagita Batol Celda, ah indi ikaw priso, kundi prisohan kang gugma Hadog Valenzuela, pamilya ka mga guwapo kag guwapa Ontolan Cuarte-Fuertes, mayad man ang Cuarte, mayad man ang Fuertes Bisan pa pamangkuton ang mga huwes. Mga kasimanwa, bata kag mal-am Ti nabatian ron ninyo, ang kabuhi ni Haloy nga manggaran Tana si Alonzo, bana ni Amas nga bulawanan Bata ni Humangin, apo ni Kilaton, nga kapid ni Hotik Nga puraw isganan. Ang diya nga pagsaysay akon pagatapuson Pero pahapyaw lang sa kay Haloy mga kinabon Si Haloy kag inyo mga ginhalinan, indi gid pagkalimtan Kay diya duna kang Cabatuan, bugal gid kang tanan. ** END ** |
|
MATT LOUIE ALFARO CASPE is a 7th/8th generation Caspe. He is the 3rd child of Mr. and Mrs. Philo Mateo Caspe IA1e8b (nee Lucia Alfaro IC1f1g), who are both based in London, United Kingdom. He's 15yo, currently in 3rd Year High School, and the Vice President of the Supreme Student Government of the Cabatuan National Comprehensive High School. |